|
|
||
|
Zobacz też»»» |
||
|
KOZPN/MZPN: dziewięć dekad historii |
||
|
20 grudnia 1919 roku został założony w Warszawie Polski Związek Piłki Nożnej. W stolicy, ale z siedzibą w Krakowie, gdzie nieco wcześniej, bo 30 listopada powstał przy Polskim Komitecie Olimpijskim „wydział piłkarski”, którym kierował Edward Cetnarowski. Był on zresztą przewodniczącym Zjazdu Założycielskiego PZPN, a później wieloletnim prezesem Związku. W pierwszym Zarządzie PZPN dominowali krakowianie, oprócz dr Cetnarowskiego do władz weszli: Jan Weyssenhoff, Józef Szkolnikowski (obaj w randze wiceprezesów), a także Wacław Wojakowski, Józef Lustgarten, Ignacy Rosenstock, Jan Kowalski, Wacław Babulski i Stanisław Szeligowski. Nie stanowiło zatem żadnego zaskoczenia, że jako pierwszy w kraju zorganizował się Krakowski Okręgowy Związek Piłki Nożnej (trzymamy się najbardziej utrwalonej nazwy). 15 lutego 1920 w Domu Towarzystwa Lekarskiego przy ul. Radziwiłłowskiej 4 odbyło się zebranie inauguracyjne, w którym uczestniczyli przedstawiciele 13 klubów. W skład historycznego Zarządu weszli: Ludwik Żeleński jako prezes oraz Józef Szkolnikowski, Wacław Wojakowski, Jan Weyssenhoff, Tadeusz Synowiec i Ignacy Rosenstock. Łatwo zauważyć, że najbliżsi współpracownicy prof. Żeleńskiego rekrutowali się z grona prominentnych działaczy PZPN. Niebawem dołączył Aleksander Dembiński. KOZPN przystąpił energicznie do działania, pod koniec 1920 pod egidą Związku było już 17 klubów o statusie członków zwyczajnych. Konkretnie: Cracovia, Wisła, Jutrzenka, Podgórze, Wawel, Korona, Sparta, Orkan, Olsza (Kraków), Samson, Tarnovia (Tarnów), Czarni Jasło, Rzeszowskie Koło Sportowe, Polonia Wadowice, BBSV i Sturm (Bielsko). Z kolei status członków nadzwyczajnych posiadały następujące kluby: Czarni, Lechia, Orzeł, Rewia, Zwierzyniecki (Kraków) Beskid Andrychów, SV Biała Lipnik, SC Bielitz, Hakoah, Vacuum Oil Company, VfR (Bielsko), Barkochba Rzeszów, Hagibor Wadowice, Koszarawa Żywiec, Makkabi Jasło, Makkabi Mielec, Piast Cieszyn i Soła Oświęcim. Najwyższą klasą rozgrywkową była klasa „A”, w której już w 1920 rozegrano pierwsze mistrzostwa. Wygrała Cracovia przez Wisłą, w identycznej kolejności zakończyły rezerwy tych drużyn rywalizację w klasie „B”.
Granice terytorialne KOZPN ulegały częstym zmianom. Podobnie miała się sprawa z ilością klubów. W 1928 było ich zarejestrowanych aż 270, ale później ich liczna zdecydowanie zmalała z chwilą powołania okręgu śląskiego. Znacznie wcześniej powołano do życia takie jednostki organizacyjne jak Kolegium Sędziowskie, Wydział Zgłoszeń i Kar (później Wydział Gier i Dyscypliny), Komisja Rewizyjna czy działający krótko Wydział Propagandy. Wobec wiodącej roli klubów: Cracovii (pierwszy mistrz Polski) i Wisły (pierwszy mistrz kraju w formie rozgrywek ligowych) krakowianie odgrywali znaczącą rolę jako selekcjonerzy drużyny narodowej lub jej zawodnicy. Akurat pod Wawelem doszło 14 maja 1922 do pierwszego meczu „biało-czerwonych” w Polsce. Na stadionie Cracovii rywalem byli Węgrzy. Właśnie z Madziarami przyszło spotkać się w 1924 podczas Igrzysk Olimpijskich w Paryżu, gdzie pod wodzą Adama Obrubańskiego drużynę narodową współtworzyli: Mieczysław Wiśniewski, Stefan Fryc, Stanisław Cikowski, Zdzisław Styczeń, Józef Kałuża i Henryk Reyman, zaś Ludwik Gintel, Władysław Krupa, Jan Reyman i Tadeusz Synowiec byli rezerwowymi. Warto wiedzieć, że jeszcze grubo przed powstaniem KOZPN rozpoczęły się rozgrywki o Puchar prof. Ludwika Żeleńskiego. Obejmowały one od 2 czerwca 1912 tradycyjne mecze reprezentacji Krakowa i Lwowa, przy czym regulamin zakładał, iż trofeum przypadnie na własność drużynie, która pokona przeciwnika trzykrotnie z rzędu. Dopiero 17. spotkanie wyłoniło triumfatora, został nim Kraków. Rok później, w 1926, Puchar został zastąpiony Wazą. Tym razem na wyłonienie ostatecznego zwycięzcy czekano dziewięć lat, Kraków znów był górą. Niezależnie od tego i wielkich derbów pomiędzy Cracovią i Wisłą nie brakowało w okresie przedwojennym wielu kontaktów międzynarodowych. Na przykład Cracovia zmierzyła się z Barceloną, zaś Wisła pokonała Chelsea Londyn. W rozgrywkach ligowych też było czym się chwalić. Cracovia została mistrzem Polski w 1930, 1932 i 1937, zaś Wisła w 1927 i 1928. Do tego duetu świetnie dołączyła ludwinowska Garbarnia, która po niesłusznym pozbawieniu jej tytułu w 1929 dwa lata później wywalczyła krajowy prymat. Oprócz tych trzech klubów w rozgrywkach ekstraklasy brały jeszcze udział Jutrzenka i Podgórze. Krakowskim uczestnikiem finałów MŚ ’38 był Wilhelm Góra, któremu jako niestowarzyszony towarzyszył Edward Madejski. Dwa lata wcześniej Góra wraz z Józefem Kotlarczykiem wziął udział w Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie, Madejski (wtedy Wisła) był tam rezerwowym. W latach okupacji hitlerowskiej życie futbolowe nie zamarło. Pamiątki po zdelegalizowanym KOZPN były przechowywane w prywatnych mieszkaniach, zaś pierwszy mecz pomiędzy Wisłą i Krowodrzą rozegrano już 22 października 1939. Natomiast od następnego roku, z wyjątkiem 1942, toczyły się konspiracyjne mistrzostwa Krakowa, choć trudno uwierzyć, aby władze okupacyjne nie miały świadomości toczenia się tej rywalizacji. W 1944 zmarł śmiercią naturalną Józef Kałuża, ale w tragicznych okolicznościach zakończyli życie tak znani piłkarze jak Leon Sperling, Stefan Fryc, Adam Kogut, Antoni Łyko, Gustaw Bator czy Bronisław Makowski. Jak pisał wybitny ekspert, dr Stanisław Chemicz, lista ofiar piłkarstwa krakowskiego w czasie II wojny światowej obejmuje 65 nazwisk, a największe straty poniosły Cracovia, Wisła i Dąbski.
18 stycznia 1945 został wyzwolony Kraków, a już dziesięć dni później na stadionie Juvenii rozegrano dwumecz futbolowy, który był świadectwem przetrwania. Gospodarze podjęli Zwierzynieckiego, natomiast w pierwszej po okupacji „świętej wojnie” Wisła spotkała się z Cracovią. 14 maja tegoż roku reaktywowano działalność KOZPN, sprawozdanie złożył Stanisław Filipkiewicz, który został pierwszym prezesem Związku po wyzwoleniu. Wprawdzie tytuły mistrzów kraju przypadły kolejno Polonii Warszawa i Warcie Poznań, lecz 1948 rok zdecydowanie należał do krakowskich potentatów. Po dodatkowym meczu na stadionie Garbarni na najwyższym stopniu podium znalazła się Cracovia, bezpośrednio wyprzedzając Wisłę. „Biała Gwiazda” była z kolei najlepsza w dwóch następnych sezonach (1949, 1950) i powinna to osiągnąć również w 1951, ale nie pozwoliły bzdurne zapisy regulaminu. Najlepsza w lidze Wisła nie został mistrzem kraju, ponieważ przegrała finałowy mecz o Puchar Polski... Na następny sukces przyszło czekać aż do 1978, gdy pod wodzą Oresta Lenczyka „Biała Gwiazda” fetowała kolejny tytuł. I znów nastąpiła długa przerwa, lecz od 1999 zaczął się triumfalny przemarsz Wisły przez krajowe stadiony. Zaś zdobycie tytułów fetowano w 2001, 2003, 2004, 2005, 2008 i 2009. Od kilku sezonów drużynie z ul. Reymonta towarzyszy w bojach ekstraklasy również Cracovia, która przezwyciężyła długotrwały kryzys. Ogółem w rozgrywkach ekstraklasy brały udział na przestrzeni dziejów następujące kluby: Cracovia, Wisła, Jutrzenka, Garbarnia, Podgórze, Tarnovia, Wawel i Hutnik. Jeszcze większy splendor był związany z sukcesami na arenie międzynarodowej. Antoni Szymanowski, Adam Musiał, Kazimierz Kmiecik, Zdzisław Kapka i Marek Kusto to medaliści MŚ. Andrzej Iwan, Henryk Maculewicz, Adam Nawałka, Piotr Skrobowski, Jan Jałocha, Arkadiusz Głowacki, Maciej Żurawski, Dariusz Dudka, Marcin Baszczyński, Radosław Sobolewski, Paweł Brożek to uczestnicy finałów MŚ. Antoni Szymanowski, Kazimierz Kmiecik, Marcin Jałocha, Marek Koźmiński i Mirosław Waligóra to medaliści olimpijscy. Władysław Gędłek, Kazimierz Kaszuba, Józef Mamoń, Zbigniew Jaskowski to olimpijczycy. (Nie uwzględniamy w tym wykazie „Garbarza” Zdzisława Bieńka, bowiem uczestniczył w IO ’52 jako zawodnik warszawskiej Legii). Zaś Adam Kokoszka, Dariusz Dudka i Wojciech Łobodziński wzięli udział w finałach mistrzostw Europy. W europejskich pucharach świetnie prezentowała się Wisła, rozgrywając wiele pamiętnych meczów. W 1978 właśnie Kraków stanowił główną arenę mistrzostw Europy juniorów, z tej okazji pojawił się pod Wawelem długoletni prezydent FIFA, sir Stanley Rous.
Krakowski OZPN podlegał różnym reorganizacjom, zresztą nie zawsze przemyślanym. W latach 1951-1956 w ramach scentralizowania sportu polskiego także KOZPN utracił osobowość prawną i został sekcją Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej. Ten koszmar zakończył się 27 stycznia 1957, kiedy znów w ramach KOZPN wybrano nowe władze i uchwalono nowy statut. Następna ważna zmiana nastąpiła 23 września 1973, kiedy walne zebranie członków podjęło uchwałę o rozwiązaniu KOZPN, powołując w jego miejsce Sekcję Piłki Nożnej Wojewódzkiej Federacji Sportu. Od 19 listopada 1976 została ona przekształcona w Okręgowy Związek Piłki Nożnej Wojewódzkiej Federacji Sportu w Krakowie. Z powodu nowego podziału administracyjnego zdecydowanie ograniczono zasięg terytorialny, do obszaru województwa miejskiego krakowskiego. A warto pamiętać, że wcześniej zakres działania obejmował aż 12 jednostek terenowych: w Bochni, Brzesku, Chrzanowie, Miechowie, Myślenicach, Nowym Sączu, Olkuszu, Oświęcimiu, Suchej Beskidzkiej, Tarnowie, Wadowicach i Żywcu... Powrót do tradycyjnej nazwy nastąpił w 1981. W związku z reformą administracyjną kraju w 1999 i postanowieniami zjazdu PZPN o utworzeniu we wszystkich 16 województwach związków piłki nożnej zwołano 2 czerwca 2000 zgromadzenie założycielskie Krakowskiego Związku Piłki Nożnej „Małopolska” z siedzibą w Krakowie, obejmujące swoim zasięgiem kluby z terenu nowego województwa małopolskiego. Zgodnie z zaleceniem PZPN nowe stowarzyszenie przyjęło nazwę Małopolski Związek Piłki Nożnej, jego statut został zarejestrowany 22 września 2000 przez Sąd Okręgowy w Krakowie, zaś 22 listopada tegoż roku zarejestrowano MZPN przez Krajowy Rejestr Sądowy. Od 1981 w ramach KOZPN, a obecnie MZPN działa Podokręg w Krakowie.
PREZESI (1920 - 2010) • Ludwik Żeleński • Józef Szkolnikowski • Aleksander Dembiński • Hugo Groyecki • Zygmunt Bieżeński • Ignacy Izdebski • Bernard Mond • Kazimierz Dobija • Bernard Mond • Edward Kizlich • Karol Kozłowski • Stanisław Filipkiewicz • Marian Kozłowski • Michał Riessner • Kazimierz Morawski • Stanisław Filipkiewicz • Bolesław Pirożyński • Zygmunt Chrzanowski • Bolesław Pirożyński • Stanisław Palczewski • Daniel Czernecki • Jan Nowak • Ryszard Niemiec
SELEKCJONERZY • Józef Szkolnikowski • Józef Lustgarten • Adam Obrubański • Stanisław Ziemiański • Edward Cetnarowski • Władysław Jentys, • Tadeusz Orzelski • Ignacy Rosenstock • Tadeusz Synowiec, • Józef Kałuża • Henryk Reyman • Zygmunt Alfus • Zygmunt Jesionka (Uwaga: niekiedy okazjonalnie i działający w ramach komisji. Reyman, Alfus i Jesionka prowadzili reprezentację po II wojnie światowej)
|
||